प्रतिपच्चंद्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्व वंदिता महाराष्ट्रस्य राज्यस्य मुद्रा भद्राय राजते

यतो धर्मस्ततो जयः

सत्यमेव जयते

यतो बुद्धिरज्ञाननाशो मुमुक्षोः, यतः सम्पदो भक्तसन्तोषिकाः स्युः।

ऊँ नमो विघ्नराजाय सर्वसौख्यप्रदायिने।

विनायको विघ्नराज- -लम्बोदर-गजाननाः ॥

उपस्थास्ते अनमीवा अयक्ष्मा अस्मभ्यं सन्तु पृथिवि प्रसूताः ।

तस्मादज्ञानसंभूतं हृत्स्थं ज्ञानासिनाऽऽत्मनः

योगसंन्यस्तकर्माणं ज्ञानसंछिन्नसंशयम्

अज्ञश्चाश्रद्दधानश्च संशयात्मा विनश्यति

श्रद्धावाँल्लभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः

न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते

यथैधांसि समिद्धोऽग्निर्भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन

अपि चेदसि पापेभ्यः सर्वेभ्यः पापकृत्तमः

यज्ज्ञात्वा न पुनर्मोहमेवं यास्यसि पाण्डव

तद्विद्धि प्रणिपातेन परिप्रश्नेन सेवया

श्रेयान्द्रव्यमयाद्यज्ञाज्ज्ञानयज्ञः परन्तप

एवं बहुविधा यज्ञा वितता ब्रह्मणो मुखे

यज्ञशिष्टामृतभुजो यान्ति ब्रह्म सनातनम्

अपरे नियताहाराः प्राणान्प्राणेषु जुह्वति

अपाने जुह्वति प्राण प्राणेऽपानं तथाऽपरे

द्रव्ययज्ञास्तपोयज्ञा योगयज्ञास्तथापरे

सर्वाणीन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि चापरे

श्रोत्रादीनीन्द्रियाण्यन्ये संयमाग्निषु जुह्वति

दैवमेवापरे यज्ञं योगिनः पर्युपासते

ब्रह्मार्पणं ब्रह्महविर्ब्रह्माग्नौ ब्रह्मणा हुतम्

गतसङ्गस्य मुक्तस्य ज्ञानावस्थितचेतसः

यदृच्छालाभसन्तुष्टो द्वन्द्वातीतो विमत्सरः

निराशीर्यतचित्तात्मा त्यक्तसर्वपरिग्रहः

त्यक्त्वा कर्मफलासङ्गं नित्यतृप्तो निराश्रयः

यस्य सर्वे समारम्भाः कामसङ्कल्पवर्जिताः

कर्मण्यकर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः

कर्मणो ह्यपि बोद्धव्यं बोद्धव्यं च विकर्मणः

किं कर्म किमकर्मेति कवयोऽप्यत्र मोहिताः

एवं ज्ञात्वा कृतं कर्म पूर्वैरपि मुमुक्षुभिः

न मां कर्माणि लिम्पन्ति न मे कर्मफले स्पृहा

चातुर्वर्ण्यं मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः

काङ्क्षन्तः कर्मणां सिद्धिं यजन्त इह देवताः

ये यथा मां प्रपद्यन्ते तांस्तथैव भजाम्यहम्

वीतरागभयक्रोधा मन्मया मामुपाश्रिताः

जन्म कर्म च मे दिव्यमेवं यो वेत्ति तत्त्वतः

परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम्

यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत

अजोऽपि सन्नव्ययात्मा भूतानामीश्वरोऽपि सन्

बहूनि मे व्यतीतानि जन्मानि तव चार्जुन

अपरं भवतो जन्म परं जन्म विवस्वतः

स एवायं मया तेऽद्य योगः प्रोक्तः पुरातनः

एवं परम्पराप्राप्तमिमं राजर्षयो विदुः

इमं विवस्वते योगं प्रोक्तवानहमव्ययम्

एवं बुद्धेः परं बुद्ध्वा संस्तभ्यात्मानमात्मना

इन्द्रियाणि पराण्याहुरिन्द्रियेभ्यः परं मनः

तस्मात्त्वमिन्द्रियाण्यादौ नियम्य भरतर्षभ

इन्द्रियाणि मनो बुद्धिरस्याधिष्ठानमुच्यते

आवृतं ज्ञानमेतेन ज्ञानिनो नित्यवैरिणा

धूमेनाव्रियते वह्निर्यथाऽऽदर्शो मलेन च

काम एष क्रोध एष रजोगुणसमुद्भवः

अथ केन प्रयुक्तोऽयं पापं चरति पूरुषः

श्रेयान्स्वधर्मो विगुणः परधर्मात्स्वनुष्ठितात्

इन्द्रियस्येन्द्रियस्यार्थे रागद्वेषौ व्यवस्थितौ

सदृशं चेष्टते स्वस्याः प्रकृतेर्ज्ञानवानपि

ये त्वेतदभ्यसूयन्तो नानुतिष्ठन्ति मे मतम्

ये मे मतमिदं नित्यमनुतिष्ठन्ति मानवाः

मयि सर्वाणि कर्माणि संन्यस्याध्यात्मचेतसा

प्रकृतेर्गुणसम्मूढाः सज्जन्ते गुणकर्मसु

तत्त्ववित्तु महाबाहो गुणकर्मविभागयोः

प्रकृते: क्रियमाणानि गुणै: कर्माणि सर्वश

न बुद्धिभेदं जनयेदज्ञानां कर्मसङ्गिनाम्

सक्ताः कर्मण्यविद्वांसो यथा कुर्वन्ति भारत

उत्सीदेयुरिमे लोका न कुर्यां कर्म चेदहम्

यदि ह्यहं न वर्तेयं जातु कर्मण्यतन्द्रितः

न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किञ्चन

यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः

कर्मणैव हि संसिद्धिमास्थिता जनकादयः

तस्मादसक्तः सततं कार्यं कर्म समाचर

नैव तस्य कृतेनार्थो नाकृतेनेह कश्चन

यस्त्वात्मरतिरेव स्यादात्मतृप्तश्च मानवः

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः

कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि ब्रह्माक्षरसमुद्भवम्

अन्नाद्भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसम्भवः

यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः

इष्टान्भोगान्हि वो देवा दास्यन्ते यज्ञभाविताः

देवान्भावयतानेन ते देवा भावयन्तु वः

सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्वा पुरोवाच प्रजापतिः

यज्ञार्थात्कर्मणोऽन्यत्र लोकोऽयं कर्मबन्धन

नियतं कुरु कर्म त्वं कर्म ज्यायो ह्यकर्मण

यस्त्विन्द्रियाणि मनसा नियम्यारभतेऽर्जुन

कर्मेन्द्रियाणि संयम्य य आस्ते मनसा स्मरन्

न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत

न कर्मणामनारम्भान्नैष्कर्म्यं पुरुषोऽश्नुते

लोकेऽस्मिन्द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयान

व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धिं मोहयसीव मे

ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन

एषा ब्राह्मी स्थितिः पार्थ नैनां प्राप्य विमुह्यति

विहाय कामान्यः सर्वान्पुमांश्चरति निःस्पृहः

आपूर्यमाणमचलप्रतिष्ठं समुद्रमापः प्रविशन्ति यद्वत्

या निशा सर्वभूतानां तस्यां जागर्ति संयमी

तस्माद्यस्य महाबाहो निगृहीतानि सर्वशः

इन्द्रियाणां हि चरतां यन्मनोऽनुविधीयते

नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना

प्रसादे सर्वदुःखानां हानिरस्योपजायते